ဝါဆိုသည္ ျမန္မာျပကၡဒိန္၏စတုတၳလ ျဖစ္သည္။ ယခင္အမည္မွာ ႏြယ္တာျဖစ္သည္။ ဝါဆိုလတြင္ ၃၀ ရက္ရွိသည္။ ရက္စုံေသာလ ျဖစ္သည္။ ဝါထပ္ေသာႏွစ္တြင္ ပထမဝါဆို ႏွင့္ ဒုတိယဝါဆို ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါသည္။ ဝါဆိုလျပည့္ေက်ာ္ ၁၅-ရက္သည္ မိုးရာသီ၌ အက်ဳံးဝင္သည္။ ဝါဆိုလတြင္ မိုးမ်ားသည္းထန္စြာ ႐ြာသြန္းသျဖင့္ လယ္ကြင္းျပင္တခုလုံး ေရေတြေဖြးေနသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဝါဆိုဝါေခါင္ ေရေဖာင္ေဖာင္-ဟု ဆိုၾကသည္။
ဝါဆိုလ ဟူေသာအမည္၌ ေရွးႏွင့္ေႏွာင္းပညာရွင္တို႔ဝိဝါဒကြဲျပားျခင္းမရွိေခ်။ ဝါဆိုသည္မွာ ပါဋိ ဝါသမွတိုက္ရိုက္လာေသာစကား ျဖစ္၍ ေနျခင္းဟုအဓိပၸယ္ ရသည္။ ဆို ဟူသည္မွာ ႐ြတ္ဆိုျခင္း အနက္ရသည္။ မိုးတြင္းသုံးလအတြင္း ရဟန္းေတာ္မ်ား ေက်ာင္း၌ေနပါမည္ဟု အဆိုျပဳေသာ လကို ဝါဆိုလဟုေခၚသည္။ ေက်ာက္စာအဦးပိုင္းတြင္ ဝါဆိုလကို မႅယ္တာဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ႁမြယ္တာဟူ၍လည္းေကာင္း ေရးသည္။ ေႏွာင္းပိုင္းတြင္ ႏြယ္တာဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ေႏြတာဟူ၍ လည္းေကာင္း ေရးလာၾကသည္။ သို႔ေသာ္ မႅယ္တာသည္သာလွ်င္ အရင္းခံျဖစ္သည္။ မႅယ္ ကားလယ္ယာမိုးေျမကိုေဟာသည္။ တာ ကား တိုင္းတာျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ လယ္ယာေျမတို႔ကို တိုင္းတာေသာလဟူေလသည္။
မႅယ္တာ (ဝါဆို) အမည္ရွိသည့္စတုတၳလသည္ ဇြန္-ဇူလိုင္တြင္ က်ေရာက္သည္။ 'မႅယ္' သည္ “ေျမ” ကို ရည္ၫႊန္းၿပီး 'တာ' က “ထြန္ယက္စိုက္ပ်ိဳးသည့္ ေျမကို လိုသေလာက္ တိုင္းတာသည္”ဟု အဓိပၸာယ္ရေသာေၾကာင့္ ယခုလသည္ ေကာက္ပင္ စိုက္ပ်ိဳးမည့္ ေျမကို အကြက္ငယ္မ်ားအျဖစ္ တိုင္းကာေျမကြက္မ်ားအား ကဇင္းတင္သည့္လုျဖစ္ေၾကာင္း ေပၚလြင္ပါသည္။ ထိုေျမကြက္အတြင္း ေကာက္စိုက္ရသည္။ အခုအခါ ဝါဆိုဟု ေျပာင္းလဲေခၚရျခင္းမွာ ယခုလကမွ အစျပဳၿပီး ရဟန္းသံဃာတို႔အေနျဖင့္ မိမိ သီတင္းသုံးၿမဲ ေက်ာင္းသခၤမ္းကို ခြဲခြာ၍ အျခားအရပ္တပါးသို႔ မသြားရဟု စတင္ ကန႔္သတ္သည့္ကာလ ျဖစ္ျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ယခုလ၏ အထိမ္းအမွတ္ ပန္းမွာ ျမတ္ေလးပန္း (Pomea coccinea) ျဖစ္သည္။ ပုန္းညက္ပန္း၊ မုေလးပန္း၊ မိေက်ာင္းပန္းတို႔ ပြင့္ၾကသည္။
ျမန္မာ တစ္ဆယ့္ႏွစ္လတြင္ စတုတၱလျဖစ္ေသာ ဝါဆိုလ သည္ မိုးဥတုတြင္ပါဝင္သည္။ ဝါထပ္သည့္ႏွစ္မ်ားတြင္ ဝါဆိုလကို ႏွစ္လ ျပဳကာ ပထမဝါဆို၊ ဒုတိယဝါဆို ဟူ၍ဝါထပ္၏။
ဝါဆိုလကို ပုဂံေခတ္ထိုး ေက်ာက္စာတို႔၌ လြီယ္တာ၊ ႁမြယ္တာ ဟူ၍ေရးသားသည္။ တစ္ခါတစ္ရံ ႏြယ္တာ၊ ေႏြတာဟူ၍လည္းေရးသား၏။ ထိုႏြယ္တာ၊ ေႏြတာတို႔၏အနက္ကို ေဝါဟာရ လီနတၱဒီပနီတြင္ ေႏြတာမွ ေ႐ြ႕ေလ်ာၿပီး ႏြယ္တာျဖစ္လာကာ ေႏြသည္ ေႏြဥတုရာသီေဟာသည္။ တာ သည္ ပါဠိဘာသာ အတီတပုဒ္ပ်က္၊ အတိတ္ေဟာေသာ္လည္းေကာင္း၊ အႏၲာုပုဒ္ပ်က္ အဆုံးအဖ်ား ေဟာေသာ္လည္းေကာင္းျဖစ္သည္။ ဝါဆိုလ ျပည့္တြင္ ေႏြဥတုရာသီကုန္ဆုံး၍ အတိတ္ျဖစ္လာေသာေၾကာင့္ အဆုံးအဖ်ား အပိုင္းအျခားေရာက္သည္ျဖစ္၍ ေႏြတာလဟုေခၚသည္ စသည္ျဖင့္ ေဖာ္ျပ ထား၏။
ဝါ
ဝါဆိုဟူေသာစကားတြင္ ဝါသည္ ပါဠိဘာသာ ေနျခင္းေဟာ ဝါသပုဒ္ ျဖစ္သည္ဆိုသည္။ ျမန္မာဘာသာ ႐ြတ္ျခင္း၊ ေဟာျခင္း ေဟာ သည္။ ဝါဆိုဟူသည္ မွာရဟန္းေတာ္တို႔သည္ မိုးသုံးလအတြင္း အျခား တစ္ပါးသို႔ အေၾကာင္းမဲ့မသြားရဘဲ မိမိတို႔၏ ေက်ာင္းအရံအတြင္း၌ ေနျခင္း ျဖစ္ေလသည္ ။
ဤသို႔ရဟန္းတို႔ ဝါဆိုသည္ကိုစြဲ၍ ဝါဆိုလ ဟုေခၚသည္ ။ ဝါဆိုလကို ေဗဒင္အေခၚအားျဖင့္ ကရကဋ္ရာသီေခၚသည္။ ထို ရာသီတြင္ ျပဳပၸာသန္ႏွင့္ လမင္းတို႔ယွဥ္ၿပိဳင္ကာ မြန္းတည့္၏။ ဖုသွ် နကၡတ္ႏွင့္ ေနမင္းတို႔ ယွဥ္ၿပိဳင္ေလသည္။ ရာသီ႐ုပ္မွာ ပုစြန္လုံးျဖစ္၏။ ရာသီပန္းမွာ ပုန္းညက္ပန္း၊ ျမတ္ေလးပန္းတည္း။ ဤကိုရည္၍ ဦးယာက· ပ်ံ့ေမႊးဝတ္ဆံ၊ ရိုးတံျမ႐ြက္၊ ပုန္းညက္ေ႐ႊေလွာ္၊ ေမႊးေပါင္းေဖ်ာ္ ၍၊ ေတာင္ေတာ္ျမင့္ဖ်ား၊ ျမင့္မိုခါးက၊ ပတၱျမားဗိမာန္၊ ျပဳပၸာသန္ႏွင့္၊ ယုဂႏၶိဳရ္မွ၊ လွည့္သြားၾကေသာ္၊ ေနာက္ကမကြာ၊ ဗ်ိဳင္းတာရာဝယ္၊ ညီညာ ခံသ၊ ေရာင္ထြန္းပလ်က္၊ ဖုသွ်နကၡတ္ ၊ ဖန္ေနနတ္ႏွင့္၊ လွည့္ပတ္ညီစြာ၊ သြားေသာခါတြင္၊ မျမင္ဘဝါး၊ အသုဥ္းညား၍၊ ပန္းမ်ားလွိုင္ၾကဴ၊ မၪၥဴ ေ႐ႊခက္၊ ပုန္းညက္ႀကိဳင္ေသာ္ ဟူ၍ ဆယ့္ႏွစ္ရာသီဘြဲ႕ လူးတား၌ေရးစပ္ ထား၏။
ဝါဆိုလတြင္ ေရွ႕ျမန္မာမင္းမ်ား ရွိစဥ္အခါက ပၪၥင္းေတာ္ခံပြဲမ်ား က်င္းပၿမဲျဖစ္၏။ ယင္းသို႔ ျမန္မာမင္းတို႔ ပၪၥင္းေတာ္ခံပြဲက်င္းပသည္ကို ရည္၍ ဦးေအာင္ႀကီးက အင္းဝၿမိဳ႕ဘြဲ႕ ဆယ္ႏွစ္ရာသီလူးတား ဝါဆိုလဘြဲ႕ တြင္· သာစြေလ၊ မွိုင္းေဝညိုမွ်၊ ေကာင္းကင္ဝဝယ္၊ လႏွင့္အာသဠ္၊ ျပည့္ဝရန္လ်က္၊ ယဥ္ထန္ေရရႉး၊ မိုးေလဦးႏွင့္၊ ႀကိဳင္ျမဴးဧျမက္၊ ပုန္းညက္ သရဖီ၊ ပြင့္ခ်င္းညီ၍၊ ရာသီလွည့္ပတ္၊ ကရကဋ္ဟူ၊ နတ္လည္းစက္လို၊ လဝါဆိုကား ျမင့္မိုမာဃ၊ ေဒဝိႏၵသို႔၊ မင္မ်ာ့သခင္ ၊ဆင္စီရင္၍၊ ထမ္းစင္ ယာဥ္သာ၊ ေ႐ႊခ်က္ကာလ်က္၊ ရတနာေပါင္းဖ်င္၊ စီရင္ခင္းက်င္း၊ သိၾကား မင္းသို႔၊ တင့္ျခင္းေဆာင္႐ြက္၊ စံေစလ်က္တည့္၊ ဘဝဂ္ထိန႔္ေက်ာ္၊ ပၪၥင္း ေတာ္ကို၊ ေ႐ႊေလွာ္မြမ္း႐ုံ၊ ေ႐ႊစည္းခုံဝယ္၊ သုံဘုံဝဋ္မွ၊ လြတ္ေစရသား ေဂါတမမုနိ၊ သီရိႀကိမ္ႀကိမ္၊ ျမတ္သည့္သိမ္သို႔၊ ၿငိမ္ဆိမ္လည္းဝင္၊ သိကၡာ တင္သည္၊ ပၪၥင္းေတာ္ျမတ္ရဟန္းတည့္ေလး ဟူ၍ ဘြဲ႕ဆိုခဲ့၏။ ေ႐ႊဗ်ိဳင္းတာရာ ထြန္းပသည့္ ဝါဆိုလတြင္ နံနက္စက္နာရီ ၅ နာရီ ၂၉ မိနစ္တြင္ ေနထြက္၍ ညေန စက္နာရီ ၆ နာရီ ၄၃ မိနစ္တြင္ ေနဝင္သည္။ ျမန္မာနာရီအားျဖင့္ ေန႕ ၃၆ နာရီ ၊ ည ၂၄ နာရီရွိသည္။ ဤကိုရည္၍ ဦးယာက ဆယ့္ႏွစ္ရာသီဘြဲ႕ လူးတားဝါဆိုလဘြဲ႕တြင္· သည္ရာသီတြင္၊ နာရီေန႕ကို၊ သုံးဆယ္ဆိုရွင့္၊ စြန္းပိုေျခာက္ခု၊ ႂကြင္းစုနာရီ၊ ညဉ့္သို႔စီေသာ၊ မညီအေရး၊ ႏွစ္ဆယ့္ေလးတည့္ ဟူ၍ စပ္ဆိုခဲ့၏။
ဝါဆိုလတြင္ အဂၤါႏွင့္ ရာဟုေခၚေသာ ဗုဒၶဟူးေန႕ မြန္းလြဲပိုင္းမွာ ျပႆဒါးရက္မ်ားျဖစ္၍ တနဂၤေႏြေန႕ႏွင့္ ဗုဒၶဟူးေန႕မ်ားမွာ ရက္ရာဇာမ်ားျဖစ္ သည္။ ဝါဆိုလတြင္ ရက္စုံကြယ္ေသာေၾကာင့္ ရက္ေပါင္း ၃ဝ ရွိသည္။ ဝါဆိုလတြင္ ရဟန္းေတာ္မ်ားသည္ အျခားတစ္ပါးသို႔ အေၾကာင္းမဲ့မသြားဘဲ ဝါကပ္ဝါဆိုၿမဲျဖစ္၏။
ကိုးကား
↑ ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း၊
No comments:
Post a Comment